Rouw

Rouwen, elk van ons heeft er vroeg of laat mee te maken. Rouw kan rauw zijn. Het is een kunst om jouw verdriet en gemis bij stukjes en beetjes aandacht te geven. Wat is de juiste balans tussen ‘doodzwijgen’ enerzijds en ‘erin verdrinken’ anderzijds? Dat is voor iedereen weer anders. Het is een persoonlijke zoektocht. Ik spreek liever niet van rouw verwerken. Alsof er een moment zou kunnen komen, waarop alles ‘verwerkt’ is.  Iemand deed een andere suggestie: rouw verweven. Zo is het: je verweeft met vallen en opstaan je gevoelens en herinneringen aan de gestorvene met jouw ziel. Dat duurt een leven lang.

Wat helpt daarbij? Dat is voor iedereen weer anders. Ik merk dat schrijven in mijn dagboek mij erg helpt. Of af en toe een stukje lezen in het prachtige boek Manu Keirse ‘Helpen bij verlies en verdriet’. Keirse haalt soms de woorden uit mijn mond. En hij geeft ook handzame suggesties voor rouwenden en hulpverleners. Onlangs publiceerde Keirse een aanvullend actueel hoofdstuk over rouwen in coronatijd.  De lockdown en beperkende maatregelen maken het afscheid vaak nog zwaarder. Geen handen geven, mondkapjes op, anderhalve meter afstand, alles in besloten kring. Keirse eindigt met de oproep:

‘Het is essentieel dat we collectief – en niet iedereen individueel – stilstaan bij het verlies. De dood van miljoenen mensen wereldwijd, maar ook het verlies van het leven zoals het voorheen was, het tijdelijk afgesloten zijn, het verlies van een baan of inkomen vraagt om een maatschappelijk antwoord. Laat ons samen rouwen, maar ook samen geloven dat er een nieuwe wereld kan groeien.’

Laat ik eindigen met een gedicht dat ik troostrijk vind:

Levensavond

Het zij je vergund

in je levensavond

te oogsten

wat je hebt gezaaid.

Dat velen mogen putten

uit de wijsheid

waarin je bent gegroeid.

Dat je ouderdom

je niet bedrukt

met angst en zorgen,

maar een voorproef is

van de eeuwige vrijheid.

Hans Tissink